Vườn Nhà Gốm – Nghề Gốm Thủ Công Truyền Thống

Vườn Nhà Gốm Nghề gốm thủ công Nam Bộ truyền thống.

  • Vườn Nhà Gốm là nơi lưu giữ, duy trì và phát triển các sản phẩm gốm thủ công truyền thống Nam bộ cũng như của những vùng miền khác.
  • Vườn mong sẽ gửi khách đến thăm những trải nghiệm trọn vẹn nhất về gốm – một chất liệu gắn liền với đời sống văn hóa của người Việt. Đó là sự trải nghiệm không chỉ mang hơi thở của thời gian mà còn có cả nhịp sống, tinh thần của đời sống hiện nay thông qua những dịch vụ về gốm có liên hệ mật thiết với nhau như một hệ sinh thái mà Vườn Nhà Gốm đã tâm huyết gây dựng.

Vườn Nhà Gốm cung cấp ba loại hình dịch vụ chính, bao gồm:

  • Địa điểm tham quan, tìm hiểu về các sản phẩm thủ công truyền thống Nam Bộ nói chung và Lái Thiêu, Biên Hòa nói riêng.
  • Xưởng sản xuất gốm theo phương thức thủ công truyền thống Nam Bộ.
  • Trải nghiệm lớp học làm gốm: Tham quan tìm hiểu quy trình làm gốm thủ công và trải nghiệm tự tay làm nên sản phẩm gốm.

Chọn nguồn đất và cốt xương – công đoạn đầu tiên và quan trọng nhất để sản xuất gốm thủ công

Gốm Nam Bộ, gốm Lái Thiêu nói riêng khai thác lợi thế nguồn đất cao lanh, đất sét tại chỗ. Ở đây có 2 loại đất là đất Trắng và đất Nâu. Cốt đất đã tạo nên độ chắc chắn, bền vững và trọng lượng cho các sản phẩm gốm.

Việc chọn và sử dụng đất là một vấn đề rất thú vị. Bởi vì, chỉ những người yêu đất mới có thể hiểu đất thật kỹ. Và vì hiểu đất, mà người thợ gốm có thể chăm chút, và gửi gắm tâm tư vào hình dáng của sản phẩm gốm.

Sau khi chọn đất, xử lý đất bằng cách nhồi để loại bỏ bọt khí và các thành phần sỏi, sạn nhỏ khác, sẽ đến với bước tạo hình.

Tạo Hình Cho Gốm - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Tạo Hình Cho Gốm – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Từ khối đất sét, những hình dáng được tạo ra từ bàn tay khéo léo của người nghệ nhân

Vườn Nhà Gốm, việc tạo hình cho sản phẩm chủ yếu là vuốt tay. Nghĩa là áp dụng kỹ thuật bàn xoay để tạo dáng cho các sản phẩm gốm. Tùy vào kỹ năng và tay nghề, mà các sản phẩm được tạo ra khác nhau. Mà ở đó, một người thợ giỏi có kinh nghiệm là người biết nhấn nhá, thêm bớt các chi tiết, điều chỉnh một xíu về dáng hình mà cho ra sản phẩm hoàn thiện, tinh tế.

Toàn bộ các sản phẩm ở đây đều là xoay tay thủ công nhưng lại gần như hoàn toàn giống nhau, với độ chênh lệch rất ít nhận biết được. Đó là chứng minh cho sự lành nghề và tài năng của người thợ gốm.

Tạo Hình Cho Gốm - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Tạo Hình Cho Gốm – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Sau khi xoay thành dáng cho gốm, người thợ sẽ phơi để sản phẩm ráo nước và tiến hàng cạo nguội.

Cạo nguội, hay còn gọi là xu. Đơn giản hơn, đây là công đoạn xử lý, hoàn thiện, làm đẹp trước khi đến các khâu trang trí. Như anh chị đang thấy, đây là sản phẩm thô và đây là sản phẩm đã cạo nguội xong. Mọi vát cạnh, đất dư, hoặc thiếu đều được làm cho mịn và đều, hình dáng của gốm rõ ràng hơn. Đặc biệt là phần đáy của sản phẩm. Công đoạn này vô cùng quan trọng để tạo nên một sản phẩm gốm hoàn thiện và đẹp.

Gốm - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Gốm – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Cái hồn của gốm được tạo nên qua các hình thức trang trí khác nhau

Sau công đoạn hoàn thiện việc tạo hình, sản phẩm gốm lại được chuyền đến tay anh chị thực hiện trang trí.

Ở gốm, có một điều quan trọng là phải hiểu đất, hiểu độ ẩm và hiểu đặc thù dáng hình của từng sản phẩm mà có các phương án trang trí khác nhau. Tùy vào hình thức đắp nổi, khắc, vẽ mà người thợ giữ độ ẩm cho đất phù hợp.

Đắp nổi là hình thức người thợ sẽ nặn sẵn các họa tiết trang trí như hoa, lá, cây, các con thú,… và “dán” lên sản phẩm bằng một lớp hồ đặc biệt. Lớp hồ này là đất sét pha loãng, có khả năng liên kết các chi tiết.

Đắp nổi - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Đắp nổi – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Khắc gốm – khắc âm lên bề mặt sản phẩm và chấm men. Chúng ta cùng tiến vào trong để xem người thợ tạo ra sản phẩm này.

Giống như vẽ lên giấy, người thợ sẽ dùng một dụng cụ có tác dụng giống như viết, họ sẽ khắc từng nét trực tiếp lên bề mặt sản phẩm đã để khô hoàn toàn. Và sẽ có được các nét như thế này. Sau khi khắc xong, sản phẩm được chuyển sang quá trình chấm men để phủ màu.

Mỗi loại men là một màu khác nhau, được pha chế bởi người thợ chuyên “nghiên cứu về men”.

Màu sắc hiện tại nhìn thấy, khi nung sẽ khác đi, nên tất cả men màu đều được làm dấu và chú thích cẩn thận.

Khắc gốm - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Khắc gốm – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Vẽ gốm – hình thức dùng màu oxit để vẽ lên sản phẩm. Được gọi là hình thức trang trí vẽ lên gốm. Người thợ sử dụng một loại màu đặc trưng để vẽ lên sản phẩm các hình ảnh và chủ đề khác nhau. Sau khi vẽ xong, sản phẩm sẽ được phủ một lớp thủy tinh trong để khi nung được bóng sáng.

Vẽ gốm - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Vẽ gốm – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Những xúc cảm khi đưa sản phẩm vào lò sau bao công đoạn tỉ mẩn

  • Nung lò là một trong những khâu quan trọng và quyết định của quá trình sản xuất gốm thủ công. Cho đến khi lấy sản phẩm từ trong lò ra người thợ gốm mới biết được mức độ hoàn thiện của sản phẩm. Vậy nên, cảm xúc mỗi lần ra lò luôn luôn đặc biệt.
  • Tất cả các công đoạn trước đây đều ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ thành công của sản phẩm gốm khi ra lò. Nói về lò, mỗi một lò gốm luôn có các đặc trưng riêng biệt, không nơi nào giống nơi nào. Ở đây, các sản phẩm gốm được nung bằng lò ga. Tổng thời gian để ra được sản phẩm đối với lò ở đây là 24h, với nhiệt độ nung cao nhất là 1260 độ.
  • Mức độ thành công của một kỳ lò phụ thuộc nhiều vào nhiệt độ lò và biểu đồ nung. Vấn đề này liên quan nhiều đến kỹ thuật và tính chất của sản phẩm trong quá trình sản xuất như men và hình dáng, cách thức trang trí. Vì phụ thuộc vào nhiều biến như vậy, nên mỗi kỳ lò thành công cao nhất là từ 70-80%, có khi không lấy được sản phẩm nào – là hư cả kỳ lò. Có thể thấy được các lỗi thường gặp như là: hiện tượng chảy men, xé miệng, ngộp hay bung tróc.
Gốm trong lò Nung - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Gốm trong lò Nung – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Mỗi lần ra lò, cầm một sản phẩm hoàn thiện trên tay với màu sắc, hình khối như mong muốn, lúc nào người thợ gốm cũng thấy nhiều niềm vui. Đó là minh chứng cho một quá trình làm việc nhiệt thành và chất chứa nhiều đam mê, tình cảm của cả tập thể.

  • Vậy với cuộc sống hiện đại hôm nay có chiếm ưu thế đến độ việc làm gốm thủ công với nhiều công đoạn và thời gian sẽ không còn được ưa chuộng?
  • Câu trả lời là không. Vì khi tình yêu văn hóa nước Việt còn, nghề gốm thủ công sẽ còn.

Cái hồn của nghề gốm thủ công là ở chỗ trong từng thớ đất sét, từng nét vẽ hay chạm khắc đều có nhiệt huyết của nghề, cái tâm của nghệ nhân trong đó. Đồ vật vì thế cũng trở nên sống động.

Bình gốm - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Bình gốm – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Người làm gốm thủ công không những hiểu được văn hóa bản địa của nơi họ sinh sống và làm việc, mà còn là văn hóa nước nhà – những giá trị đáng tự hào từ bao đời qua. Tuy nhiên, ngày nay người thợ làm gốm không chỉ vin vào quá khứ mà trôi tuột trong lối mòn của tư duy và sáng tạo. Bên cạnh thuần thục các kỹ năng nghề gốm và các chủ đề truyền thống, mỗi người luôn lắng nghe từng bước đi của thời đại, hơi thở của nhịp sống để sản phẩm được đảm bảo cả về tính ứng dụng và xu thế.

Kỹ thuật và đề tài từ những năm tháng tích cóp lúc khai thiên, lập địa đến nay đã trở thành hành trang quý báu cho người làm gốm thủ công. Con đường kế thừa và đưa gốm thủ công phát triển vượt bậc sẽ có nhiều gian nan, nhưng tình yêu nghề luôn níu giữ mỗi bước chân người làm gốm.

Bình gốm - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Bình gốm – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Bạn có thể nghĩ nghề gốm bạc bẽo khi giờ đây xã hội ưa chuộng các món đồ vừa túi tiền và sản xuất hàng loạt hơn, làm nghề đã cực lại không được mọi người trân trọng đúng mực. Tuy vậy người làm nghề lại thấy vô cùng hạnh phúc khi mỗi ngày được sống trong đam mê. Và mỗi trái tim họ luôn có niềm tin mãnh liệt rằng khi Trái Đất còn sự sống của con người, nghề gốm sẽ chẳng bao giờ lụi tàn.

Để theo nghề, đam mê chưa đủ, mà cần có sự kiên trì và lòng tin. Tin ở chính bản thân ta sẽ làm được, tin vào sức sống của nghề. Việc bạn có khéo tay hay không chưa hẳn là yếu tố tiên quyết, mà quan trọng là bạn có đủ đam mê và sự kiên nhẫn để sống với nghề đến trọn đời hay không.

Nhưng tin chắc rằng câu nói: “Làm công việc mình thích thì cả đời sẽ không phải làm việc ngày nào” sẽ luôn đúng cho những người đang theo nghề gốm.

Tạo Hình Cho Gốm - Vườn Nhà Gốm - Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)
Tạo Hình Cho Gốm – Vườn Nhà Gốm – Địa Điểm Việt Nam (https://diadiemvietnam.com.vn)

Một dấu hiệu tích cực cho thấy các bạn trẻ ngày nay đã dần hiểu và theo nghề nhiều hơn. Bạn có thể là người chuyên tạo hình cho gốm qua kỹ thuật vuốt tay – xoay gốm trên bàn xoay hay điêu khắc; hoặc chuyên về trang trí như vẽ màu oxit, điêu khắc, phủ men. Ở Xưởng thủ công không bao giờ thiếu việc dành cho các bạn sẵn sàng từ bỏ tư duy rập khuôn về nghề để bắt đầu hành trình của đam mê. Bạn có thể được đào tạo qua trường lớp bài bản, cũng có thể chỉ mới rẽ lối theo nghề; không có quy định nào cho tuyển dụng.

Ở đây có nghề gốm thủ công, bạn chỉ cần có sự quyết tâm theo đuổi!

Về Vườn Nhà Gốm, về một nơi có gốm!

Thông tin liên hệ:

Amenties

  • Làng nghề truyền thống

Video

Chi tiết bổ sung
Phương thức thanh toán
  • Chuyển khoản
  • Tiền mặt
Booking.com